Cây phèn đen là một loại thực vật không còn quá xa lạ với người dân Việt Nam, được trồng với mục đích làm thuốc là chủ yếu. Vậy cây phèn đen có tác dụng chữa bệnh gì, sử dụng thế nào hiệu quả? Hãy cùng với bài viết dưới đây tìm hiểu nhé!
Cây phèn đen là cây gì?
Cây phèn đen là loại thực vật thuộc lớp cây bụi nhiều nhánh với các cành dài và mảnh rủ xuống xung quanh, chiều dài của cành cây rơi vào khoảng 0.5m đến 4.5m. Thân phèn đen khi trưởng thành có đường kính là 25cm, trong khi chiều cao có thể lên đến 5m đến 18m.
Người ta thường gọi phèn đen là loại cây đa chức năng vì phần rễ, vỏ cây, lá được sử dụng làm thuốc, quả cũng có thể đem làm thực phẩm.
Vỏ cây có màu nâu đỏ nhạt với nhiều rãnh nứt khía theo chiều dọc. Cành cây dài, có thể rủ xuống sát mặt đất, thân cành có màu xám nhạt hoặc xám xen nâu.
Lá cây phèn đen là lá đơn, mọc so le nhau, phiến lá tròn ngắn và có hình bầu dục, màu xanh lục pha lẫn vàng nhạt. Hoa mọc xen với chồi lá, màu sắc đa dạng từ trắng đến hồng nhạt hoặc đỏ tía. Kích thước hoa nhỏ, chỉ dài khoảng 2mm.
Cây phèn đen thường mọc ở đâu?
Cây phèn đen có danh pháp khoa học là Phyllanthus reticulatus, thuộc họ Thầu dầu và phân bố chủ yếu ở các quốc gia nhiệt đới và cận nhiệt đới vùng châu Phi, châu Á, châu Úc. Môi trường sống tự nhiên của loại cây này thường là rừng mưa, đồng cỏ, cồn cát, ven bờ suối,…
Cây phèn đen rất dễ trồng, thích hợp với tất cả các loại đất, chỉ cần ở vị trí cung cấp đủ ánh sáng mặt trời hoặc có bóng râm một phần là được. Loại cây này ra hoa quanh năm, có quả chín vào cuối tháng 10 nên thường đây cũng chính là thời điểm thu hái cả rễ, lá, vỏ thân và trái cây.
Cây phèn đen có tác dụng chữa bệnh gì?
Loại cây này được dùng chủ yếu trong ngành dược phẩm bởi vì phần lá và rễ chứa nhiều hợp chất quý như axit tannic, phenol, stigmasterol,…và các loại tinh dầu như monoterpen, sesquiterpenes. Cụ thể các công dụng của cây phèn đen gồm có:
- Chống co thắt: Chiết xuất lá cây được cho là có khả năng làm dịu các cơn đau co thắt khó chịu vùng bụng dưới. Vì vậy mà ở một số quốc gia, phụ nữ hậu sản bị đau bụng thường được cho uống nước sắc từ lá phèn đen.
- Hoạt động giảm đau và chống viêm: Tannic có trong chiết xuất rễ và lá cây phèn đen đã được nghiên cứu thử nghiệm trên chuột bạch bị phù chân do axit axetic. Kết quả cho thấy tannic có thể kìm hãm sự phát triển và lan rộng của vùng viêm sưng cũng như giảm thiểu các triệu chứng đau nhức đi kèm.
- Hỗ trợ bệnh đái tháo đường: Các nghiên cứu sử dụng chiết xuất petroleum và ethanolic từ cây phèn đen trong điều trị bệnh đái tháo đường đã cho thấy những kết quả rất tích cực ở bệnh nhân khi dùng liều 1000mg/kg cân nặng.
- Bảo vệ gan: Các chiết xuất ethanolic từ cành và lá của phèn đen cho thấy khả năng bảo vệ gan hiệu quả nhờ vào cơ chế ức chế hoạt chất pentobarbital, thay đổi hàm lượng men gan cũng như cấu trúc các mô gan nhiễm mỡ.
- Kháng khuẩn: Các nhà khoa học Thụy Sĩ đã thành công trong việc đánh giá khả năng kháng khuẩn tuyệt vời của lá cây phèn đen. Nhờ vào hoạt chất tannic và methanol mà loại cây này có thể ức chế một loạt các vi khuẩn như gram dương, staphylococcus aureus,..với vùng ức chế lên đến 11mm. Chính vì vậy mà ở nhiều nơi thường sử dụng lá cây trị đau và viêm sưng răng.
Cách sử dụng cây phèn đen
Loại cây này có các cách sử dụng phổ biến như sau:
Điều trị các vết lở loét ngoài da
- Nguyên liệu: Bột lá phèn đen và dầu dừa.
- Cách thực hiện: Trộn bột lá với dầu dừa theo tỷ lệ thích hợp để tạo thành hỗn hợp mềm mịn. Sau đó, thoa một lớp thuốc mỏng lên trên khu vực bị tổn thương, chờ đến khi lớp thuốc bột khô thì rửa lại bằng nước ấm.
Chữa chứng đau bụng dưới sau sinh
- Nguyên liệu: Lá cây phèn đen tươi, nước lọc.
- Cách thực hiện: Lá cây được đem rửa sạch, để ráo, sau đó vò hơi nát và cho vào nồi đun cùng với nước. Đun thuốc đến khi sủi bọt trắng thì giảm lửa nấu thêm 5 phút. Nước thuốc nên cho người bệnh dùng khi còn nóng.
Chữa viêm đau răng và chứng viêm tai giữa
- Nguyên liệu: Lá và rễ cây phèn đen.
- Cách thực hiện: Lá và rễ được đem rửa sạch, để ráo và cắt thành từng khúc nhỏ. Dùng cối và chày giã nát cả hai loại nguyên liệu rồi dùng vải xô lọc lấy phần nước cốt. Lấy tăm bông sạch chấm thuốc vào khu vực chân răng bị viêm đau hoặc lấy nước để súc miệng trong vài phút. Còn với bệnh viêm tai, tận dụng lọ nhỏ thuốc để nhỏ dung dịch nước cốt thu được vào trong tai.
Chữa chảy máu nướu răng
- Nguyên liệu: Bột lá đinh lăng, bột hạt bồ kết, bột lá cây phèn đen và bột long não.
- Cách thực hiện: Các loại nguyên liệu kể trên được trộn đều để tạo thành hỗn hợp thuốc bột. Sau khi vệ sinh răng miệng sạch sẽ, dùng tăm bông chấm thuốc vào vị trí bị sưng nướu răng, chảy máu, đều đặn hai lần mỗi ngày.
Chữa đi tiêu lỏng phân do nóng trong người
- Nguyên liệu: Chồi non hoặc lá cây phèn đen, đỗ đen và nước lọc.
- Cách thực hiện: các nguyên liệu sau khi được rửa sạch và để ráo nước thì đem đi sao vàng trên chảo. Sau đó, cho nguyên liệu vào nồi, thêm nước và đun trong khoảng 15 phút đến 20 phút. Chia làm ba lần dùng trong ngày, sử dụng đều đặn trong một tuần lễ.
Cây phèn đen giá bao nhiêu?
Nếu có ý định sử dụng loại cây phèn đen làm thuốc, bạn có thể tìm mua tại các cửa tiệm chuyên về thuốc bắc hoặc các cơ sở khám chữa bệnh y học cổ truyền. Trong trường hợp muốn trồng cây, bạn nên tìm đến những địa chỉ cây giống chuyên về bonsai và cây cảnh trong nhà. Để đảm bảo không mua phải hàng giả và kém chất lượng, bạn nhớ lựa chọn cẩn thận và tham khảo thông tin tổng hợp về phèn đen trên internet trước đó.
Hiện nay, trên thị trường cây phèn đen được bán chủ yếu dưới hai dạng chính:
- Dạng sấy khô làm thuốc: Giá bán khoảng 35.000 VNĐ cho 200g.
- Cây làm cảnh bonsai: Tùy vào hình dáng và năm tuổi mà giá cả có thể dao động từ 9 triệu VNĐ đến 45 triệu VNĐ cho một cây.
Cây phèn đen sở hữu rất nhiều công dụng tốt đối với sức khỏe con người. Tuy vậy, trong khi dùng loại cây này để chữa bệnh, bạn cần thận trọng để tránh những tác dụng không mong muốn với cơ thể và tuân thủ đúng theo chỉ định cũng như đơn kê từ bác sĩ điều trị.